બાળકના વિકાસને સમજવું અને બાળકના અવલોકન દ્વારા વિકાસના સાક્ષી બનવું એ દરેક માતાપિતા માટે એક ખુબ જ આનંદ આપતી બાબત હોય છે. દરેક બાળક અલગ હોય છે, પરંતુ કેટલાક મુખ્ય માઇલસ્ટોન છે, જે દરેક બાળક માટે સામાન્ય હોય છે જેના દ્વારા બાળકના જરૂરી વિકાસ વિશે માહિતી મેળવી શકાય છે.

૦-૩ મહિનાઃ

મોટર સ્કિલ્સઃ આ સમયગાળામાં, બાળક માથું ઉંચું કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે અને ધીરે ધીરે શીખી અને તે પોતાનું માથું થોડીક સેકંડ માટે ઉંચું રાખી શકે છે.

સામાજિક કુશળતાઓઃ બાળક પોતાની આસપાસના લોકો સાથે આંખનો સંપર્ક કરે છે અને સ્મિત આપવાનો પ્રયત્ન કરે છે. આ સમયગાળામાં બાળકનું કાનનું સંવેદન પણ વિકસિત થાય છે, અને તે વિવિધ અવાજાેનો પ્રતિસાદ આપે છે.

મહત્વપૂર્ણઃ

જાે બાળક પોતાનું માથું ઉંચું ન રાખી શકે અથવા કોઈ પણ પ્રકારની સામાજિક પ્રતિક્રિયા ન આપે, તો તમે પેડિયાટ્રિશન સાથે વાત કરો અને બાળકના વિકાસની તપાસ કરાવો.

૪-૬ મહિનાઃ

મોટર સ્કિલ્સઃ આ સમયગાળામાં, બાળક પોતાના પેટ ઉપર ગોળ ફરી શકે છે અને હાથમાં વસ્તુ પકડી શકે છે. તે પોતાનું વજન હાથ અને પગ પર નાખીને હલનચલન કરવા પ્રયત્ન કરે છે.

સામાજિક કુશળતાઓઃ બાળકનું વિઝન વધુ ચોખ્ખું બને છે અને આસપાસ થતી હલનચલન ઓળખી શકે છે અને તેના પર પ્રતિક્રિયાઓ આપે છે. તે પોતાની આસપાસના લોકોના ચહેરા હવે ઓળખી શકે છે.

મહત્વપૂર્ણઃ

જાે બાળક પેટ પર ગોળ ન ફરી શકતું હોય અથવા પ્રતિક્રિયાઓ ન આપતું હોય અને માત્ર પડ્યું જ રહેતું હોય, તો ડોક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

૭-૯ મહિનાઃ

મોટર સ્કિલ્સઃ આ સમયગાળામાં, બાળક બેસવા માંડે છે અને ઘસડાઇને આગળ વધે છે. તે વસ્તુઓના સહારે ઊભું રહેવા અને પગ માંડવાના પ્રયત્ન કરે છે.

સામાજિક કુશળતાઓઃ તે બહારની દુનિયાને વધુ સારી રીતે જાણવા અને નવું શીખવા માંડે છે. તે લોકોના અવાજ અને ચહેરાના હાવભાવને પણ ઓળખવા પ્રયત્ન કરે છે.

મહત્વપૂર્ણઃ

જાે બાળક બેસવા અથવા ઘસડાઈને ચાલવા પ્રયાસ ન કરે, તો આ બાબતે ડોક્ટર સાથે ચર્ચા કરવાની જરૂર છે.

૧૦-૧૨ મહિનાઃ

મોટર સ્કિલ્સઃ આ સમયે, બાળક ચાલવાની શરૂઆત કરી શકે છે અને હળવી વસ્તુઓ પકડી શકે છે. તે પોતાની જાતે નાના નાના રમકડા સંભાળી શકે છે અને પોતાની મરજી મુજબ રમકડાં સાથે રમવાનું શરૂ કરે છે.

સામાજિક કુશળતાઓઃ બાળક નાના-મોટા શબ્દો બોલવા માંડે છે અને પ્રતિક્રિયા આપે છે. તે સરળ આદેશોને સમજવા અને અનુસરવાની કોશિશ કરે છે.

મહત્વપૂર્ણઃ

જાે બાળક શબ્દો બોલવા ન માંડે અથવા ચાલવાના પ્રયાસ ન કરે, તો વ્યાવસાયિક સલાહ લેવી જરૂરી છે.

૧-૨ વર્ષઃ

મોટર સ્કિલ્સઃ આ સમયગાળામાં, બાળક બરાબર ચાલવા માંડે છે અને દોડતા પણ શીખે છે. તે સીડી ચઢવા-ઉતરવાની કોશિશ કરે છે અને નાની-મોટી વસ્તુઓ પકડીને રમવા માંડે છે.

સામાજિક કુશળતાઓઃ તે અન્ય બાળકો સાથે રમવા માંડે છે અને નવું શીખવા માંડે છે. તે અલગ અલગ માપ, રંગ અને આકારના રમકડાંઓને ઓળખી શકે છે.

મહત્વપૂર્ણઃ

જાે બાળક ચાલી શકે નહીં, તો આ બાબતે ડોક્ટર સાથે ચર્ચા કરવી જરૂરી છે.

૨-૩ વર્ષઃ

મોટર સ્કિલ્સઃ આ સમયે, બાળક સાયકલ ચલાવવાની કાબેલિયત વિકસાવે છે. તે પોતાના શરીરને સંતુલિત રાખી શકે છે અને બીજા બાળકોને ઝડપથી પકડવાની કોશિશ કરે છે.

સામાજિક કુશળતાઓઃ તે સરળ વાક્યો બોલવા માંડે છે અને વાતચીતમાં ભાગ લે છે. તે પોતાની લાગણીઓ વ્યક્ત કરવા અને અન્ય બાળકો સાથે રમવા લાગે છે.

મહત્વપૂર્ણઃ

જાે બાળક સાદા વાક્ય ન બોલી શકે કે અન્ય સાથે વાતચીત ન કરે, તો ડોક્ટરની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

વ્યાવસાયિક સલાહ ક્યારે લેવી?

દરેક બાળક અલગ અલગ હોય છે અને તેનો વિકાસ પણ અલગ હોય છે. તેમ છતાં, જાે તમારા અવલોકનમાં આવે કે તમારું બાળક કોઈ જીવનજરૂરી પ્રાથમિક કૌશલ્ય શીખવામાં વિલંબ કરે છે, તો નિષ્ણાતની સલાહ લેવી જરૂરી છે. કેટલાક મુખ્ય મુદ્દાઓઃ

• બાળકના ચંચળતા અને મોટર સ્કિલ્સમાં વિલંબઃ જાે તમારું બાળક ઉંમરના પ્રમાણે ચંચળતા ન બતાવે તો તાત્કાલિક ડોક્ટરને મળવું.

• બાળકના ભાષા વિકાસમાં વિલંબઃ જાે બાળક અન્ય બાળકોની સરખામણીમાં બોલવામાં અથવા શબ્દો ઉચ્ચારવામાં વિલંબ કરતો હોય, તો ભાષા નિષ્ણાતની સલાહ લેવી જરૂરી છે.

નિષ્કર્ષ

બાળકના વિકાસને સમજવું અને સમયસર ધ્યાન આપવું, બાળકના આરોગ્ય અને વિકાસ માટે ખુબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. જાે કોઇ પણ પ્રકારની શંકા હોય તો ખૂલીને તે બાબતના નિષ્ણાત સાથે વાત કરવી.