તંત્રીલેખ | 

ભારતીય રિઝર્વ બેંક બોર્ડ દ્વારા કેન્દ્ર સરકારને આશરે રૂ. ૨.૧૧ લાખ કરોડનો રેકોર્ડ સરપ્લસ ટ્રાન્સફર કરવાનો ર્નિણય નવી સરકાર માટે આવકારદાયક પ્રોત્સાહન બની રહેશે. ૨૦૨૪-૨૫ના વચગાળાના કેન્દ્રીય બજેટમાં સમાવિષ્ટ રકમ ૮૭૪૧૬ કરોડ રૂપિયાની ચૂકવણી કરતાં આ રકમ બમણી છે, જેમાં બેંકિંગ અને નાણાકીય પ્રણાલી અને આરબીઆઈ દ્વારા પ્રાપ્ત થયેલ રૂ. ૧.૦૨ લાખ કરોડની ડિવિડન્ડ-કમ-સરપ્લસ રસીદો છે. તેનાથી રાજકોષીય ગણિતની ગણતરી કરતી વખતે આગામી નાણાપ્રધાનને પૂરતો અવકાશ મળી રહેશેે. વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતાના સમયે અને ભાવની સ્થિરતા પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે વિશ્વભરની મધ્યસ્થ બેન્કો દ્વારા વ્યાપક નીતિ કડક કરવામાં આવી રહી છે, ત્યારે ટ્રાન્સફરપાત્ર સરપ્લસમાં આ વધારો ભારતીય મધ્યસ્થ બેન્ક દ્વારા અપનાવવામાં આવેલા સમજદાર એસેટ મેનેજમેન્ટ અભિગમને દર્શાવે છે. આરબીઆઈની બેલેન્સ શીટની વિશિષ્ટતાઓ આગામી દિવસોમાં જાણવા મળશે. તેમ છતાં, વિદેશી સિક્યોરિટીઝ હોલ્ડિંગ પર કમાણી કરવામાં આવેલી ઊંચી વ્યાજની આવક અને તેના હસ્તક્ષેપથી થતા લાભોના સંયોજનમાં સ્પષ્ટપણે નોંધપાત્ર લાભ છે. વિદેશી વિનિમય બજારમાં આ સરપ્લસના વધારામાં ફાળો આપ્યો હોવો જાેઈએ. સાપ્તાહિક આંકડાકીય વિગતો દર્શાવે છે કે માર્ચ ૨૯ સુધીમાં, કુલ વિદેશી વિનિમય અનામત ૧૨ મહિનામાં ૬૭.૧ બિલિયન ડોલરથી વધીને ૬૪૫.૪૫ બિલિયન ડોલરથઈ ગયું છે.

આરબીઆઈની વિવેકબુદ્ધિ આકસ્મિક જાેખમ બફર (ઝ્રઇમ્) હેઠળ કરવામાં આવેલી નોંધપાત્ર જાેગવાઈઓ સુધી પણ વિસ્તૃત છે, જ્યાં તેણે અર્થતંત્રમાં કોઈપણ અણધારી આકસ્મિકતાઓ અને જાેખમોનો સામનો કરવા માટે ફાળવેલ ભંડોળના સ્તરમાં વધારો કર્યો છે. તેની બેલેન્સ શીટના કદના ૬.૫ ટકાની જાેગવાઈના સ્તરને ૫૦ બેસિસ પોઈન્ટ્‌સ વધારીને, મધ્યસ્થ બેંકે સ્પષ્ટપણે સ્થાનિક અર્થતંત્રના સ્વાસ્થ્યમાં તેના વધતા વિશ્વાસનો સંકેત આપ્યો છે. તેણે વૈશ્વિક નાણાકીય વ્યવસ્થામાં અણધારી હિલચાલને કારણે સ્થિરતા માટેના કોઈપણ અચાનક ખતરા સામે બફરને મજબૂત બનાવ્યું છે. આરબીઆઈ તરફથી આ મોટી સરપ્લસ ટ્રાન્સફર નવી સરકારને ૪ જૂને સામાન્ય ચૂંટણીઓના પરિણામોની ઘોષણા પછી મૂડી ખર્ચ વધારવાની તક પૂરી પાડશે, ખાસ કરીને એવા સમયે જ્યારે ખાનગી વપરાશના ખર્ચનું મુખ્ય એન્જિન હજુ પણ ટકી રહ્યું છે અને તેને અનુકુળ પવન જાેઈએ છે. આ વધારાના વિન્ડફોલના અમુક ભાગનો ઉપયોગ રાજકોષીય ગેપને પૂરો કરવા માટે કરવાની તક સાથએ રોકાણકારોને તેના નાણાંને મજબૂત બનાવવાની સરકારની પ્રતિબદ્ધતા અને રાજકોષીય એકત્રીકરણ સંબંધિત તેના રોડમેપ વિશે ખાતરી આપવામાં મદદ કરી શકે છે. પોતાની રીતે, આરબીઆઈએ શાંતિપૂર્વક અર્થતંત્રની સુદ્રઢતામાં વિશ્વાસ સાથે આગામી સરકાર માટે શરૂઆત કરવાનો માર્ગ મોકળો કર્યો છે.

એક સમય એવો હતો જ્યારે કેન્દ્ર સરકાર અને આરબીઆઈ વચ્ચે ગજગ્રાહ ચાલતો હતો. તે સમયે આરબીઆઈ સરકારને ભંડોળ આપવા ઈન્કાર કરતી હતી. પરંતુ હવે તે સામેથી તૈયારી દર્શાવે છે તેનો અર્થ એ થાય છે કે દેશના અર્થતંત્રની મજબુતાઈ પર આરબીઆઈને સંપુર્ણ વિશ્વાસ બેસી ગયો છે અને સંપુર્ણ રાજકીય સ્થિરતા સાથે ગતિશીલ અર્થતંત્રના ભાવિ માટે સરકારને સાથ આપવા માટેની તત્પરતા પણ દર્શાવી રહી છે.

આરબીઆઈના આ પગલાંના કારણે સરકારને વિકાસલક્ષી કાર્યો માટે બજેટ ફાળવવામાં નાણાકીય ભીડમો સામનો કરવો નહીં પડે. એટલું જ નહીં પરંતુ અર્થતંત્રને વધુ વેગવાન બનાવવા માટે આવશ્યક ઉદ્યોગો તેમજ રોજગાર ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહનના પગલા તે નિંશ્ચિંત થઈને લઈ શકશે. સરવાળે દેશનું અર્થતંત્ર વધુ મજબુત બનશે.

કોઈ પણ દેશમાં આર્થિક પ્રગતિ માટે સૌથી જરૂરી રાજકીય સ્થિરતા છે. છેલ્લા દશકાથી ભારત વર્ષો પછી એવી રાજકીય સ્થિરતાનો અનુભવ કરે છે જે નહેરૂ યુગ પછી કદાચ પ્રથમ વખત જાેવા મળી રહી છે. - તંત્રી