દિલ્હી-

ભારત સામે ચીન અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનું જોડાણ દિવસેને દિવસે મજબુત થઈ રહ્યું છે. ચીને આ અઠવાડિયે તેના ચાર સૌથી આધુનિક યુદ્ધ જહાજમાંથી એક લોન્ચ કર્યું છે. પાકિસ્તાન માટે ચીન આ યુદ્ધ જહાજો બનાવી રહ્યું છે. સંરક્ષણ સાધનો અંગે ચીન અને પાકિસ્તાન વચ્ચેનો આ સહયોગ એવા સમયે આવ્યો છે જ્યારે ભારત સાથે બંને સાથે તનાવ ચાલુ છે. પાકિસ્તાન અને ચીન વચ્ચે મજબુત લશ્કરી ભાગીદારી ભારત માટે ચિંતાઓ ઉભી કરશે.

પાકિસ્તાની નૌસેનાએ રવિવારે કહ્યું હતું કે ચીનના સરકારી શિપયાર્ડ યાર્ડ હુડોંગ જોંગુઆએ ટાઇપ -054 એ / પી યુદ્ધ જહાજનો લોકાર્પણ સમારોહ હાથ ધર્યો હતો. પાકિસ્તાની નૌસેનાએ પોતાના નિવેદનમાં કહ્યું છે કે આ યુદ્ધ જહાજો આપણા ક્ષેત્રમાં શાંતિ અને સ્થિરતા જાળવવામાં મદદ કરશે. નિવેદનમાં આ યુદ્ધ જહાજોની કિંમતનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી, જો કે અહેવાલો અનુસાર, દરેક યુદ્ધ જહાજની કિંમત 350 મિલિયનથી વધુ છે. પાકિસ્તાની સૈન્યના નિવેદન અનુસાર, આ જહાજો પાકિસ્તાની નૌકાદળના સૌથી આધુનિક અને મોટા જહાજોમાંના એક હશે અને ભવિષ્યના પડકારોનો સામનો કરવામાં મદદ કરશે.

ચીની કંપની વર્ષ 2021 સુધીમાં ચારેય યુદ્ધજહાજ પાકિસ્તાનને આપી શકે છે. ચીની મીડિયાના જણાવ્યા અનુસાર આનાથી પાકિસ્તાની નૌકાદળની લડાઇ ક્ષમતા બમણી થઈ જશે. પાકિસ્તાની અધિકારીઓ કહે છે કે ટાઇપ -054 એ / પી ફ્રિગેટ એ ચીનની પીપલ્સ લિબરેશન આર્મી નેવીનો પણ એક ભાગ છે અને તેને પાછળનો ભાગ માનવામાં આવે છે. ચીન અને પાકિસ્તાન, જેએફ -17 કોમ્બેટ એરક્રાફ્ટ સહિત ઘણાં અન્ય સૈન્ય સાધનોનું ઉત્પાદન પણ કરી રહ્યા છે.

થોડા દિવસો પહેલા પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન ઇમરાન ખાને એક મુલાકાતમાં કહ્યું હતું કે, પાકિસ્તાનનું ભવિષ્ય હવે ચીન સાથે છે. જોકે, પાકિસ્તાનમાં ચીનની વધતી દખલ એ ભારત માટે એકદમ સારું સંકેત નથી. તેનાથી પાકિસ્તાનના વ્યૂહાત્મક મથકો ઉપર ચીનના નિયંત્રણમાં પણ વધારો થઈ શકે છે. ભારતે ચીન અને પાકિસ્તાન બંને સાથે લડત આપી છે. ચીને 1962 માં ભારત પર આક્રમણ કર્યું અને લદ્દાખનો મોટો ભાગ કબજે કર્યો. પાકિસ્તાને ભારત સાથેની દરેક લડતનો સામનો કરવો પડ્યો છે.

હવે એવું કહેવામાં આવે છે કે જો ભારત અથવા ચીન કોઈની સાથે ટકરાશે તો ભારતને બંને દેશોનો સામનો કરવો પડશે. ભારતીય ભૂતપૂર્વ આર્મી ચીફ અને હાલના સીડીએસ જનરલ બિપિન રાવતે પણ કહ્યું છે કે ભારતીય સૈન્ય એક સાથે અનેક મોરચા પર લડવા તૈયાર છે. મતલબ કે ભારત પણ જાણે છે કે હવે યુદ્ધ એક પણ મોરચાથી નહીં પરંતુ એક સાથે અનેક મોરચાથી શક્ય છે.

પાકિસ્તાન અને ચીન વચ્ચે માત્ર લશ્કરી ભાગીદારી જ નહીં પરંતુ આર્થિક ભાગીદારીને પણ મજબૂત બનાવવામાં આવી છે. પાકિસ્તાન ચીનના બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઈનિશિએટિવ (બીઆરઆઈ) ના વૈશ્વિક અભિયાનનો પણ એક ભાગ છે. ચીન-પાકિસ્તાન આર્થિક કોરિડોર (સીપીઇસી) હેઠળ, ચીને છેલ્લા છ વર્ષમાં પાકિસ્તાનમાં લગભગ 30 અરબ  ડોલરનું રોકાણ કર્યું છે. ચીન પાકિસ્તાનમાં રસ્તાઓ, બંદરો અને પાવર પ્લાન્ટ બનાવી રહ્યું છે. જો કે, ટીકાકારોનું કહેવું છે કે ચાઇનીઝ રોકાણથી દેવા-પીડિત પાકિસ્તાનનો ભાર વધશે.

યુએસ અધિકારીઓ અને પશ્ચિમમાં ઘણા વિશ્લેષકો કહે છે કે ચીન પાકિસ્તાન માટે દેવાની જાળ છે. જોકે, ચીને આ ટીકાઓને નકારી કાઢી છે અને કહ્યું છે કે માહિતીના અભાવને કારણે પાકિસ્તાન અને તે વચ્ચેના સહયોગ વિશે આવી વાતો કહેવામાં આવી રહી છે. ચીનના રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ આ વર્ષે પાકિસ્તાનની મુલાકાતે આવનાર છે. પાકિસ્તાની અધિકારીઓનું કહેવું છે કે આ ટૂરમાં બેલ્ટ અને રોડને લગતા પ્રોજેક્ટ સંપૂર્ણ ધ્યાન પર રહેશે. શી જિનપિંગ મે મહિનામાં પાકિસ્તાનની મુલાકાતે આવવાના હતા પરંતુ કોરોના વાયરસ રોગચાળાને કારણે રદ કરવામાં આવ્યા હતા.