ભારતમાં લાખો મજૂરો રોજીરોટી કમાવવા માટે જીવલેણ સિલિકાથી ભરપૂર ધૂળના સંપર્કમાં આવે છે. શ્વાસ દ્વારા શરીર સુધી પહોંચતી આ ધૂળ દરરોજ આ મહેનતુ લોકોને તેમના મૃત્યુ તરફ લઈ જાય છે. પથ્થર કાપવા, ડ્રિલિંગ દરમિયાન અથવા સિમેન્ટ ઉદ્યોગમાંથી નીકળતી સિલિકા ધરાવતી ધૂળ શ્વાસ દ્વારા શરીરમાં પહોંચે છે, તો તે સિલિકોસિસ, ફેફસાના જીવલેણ રોગનું કારણ બની શકે છે.

ઈમ્પીરીયલ કોલેજ લંડન સાથે સંકળાયેલા સંશોધકો દ્વારા આ અંગે એક નવો અભ્યાસ હાથ ધરવામાં આવ્યો છે. આ અભ્યાસ મુજબ, કામદારોને તેમના સમગ્ર જીવન દરમિયાન સિલિકોસિસ થવાનું ખૂબ જ ઊંચું જાેખમ રહેલું છે.

આવી સ્થિતિમાં, વૈજ્ઞાનિકો સૂચવે છે કે એક્સપોઝરની હાલમાં 'સ્વીકાર્ય’ મર્યાદા ઘટાડીને અડધી કરવી જાેઈએ. આ અભ્યાસના પરિણામો ૮ ઓગસ્ટ, ૨૦૨૪ના રોજ બ્રિટિશ મેડિકલ જર્નલ 'થોરેક્સ’માં પ્રકાશિત થયા છે .

આ રોગે ભારતમાં ખાણકામ ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા કામદારો પર વિનાશ વેર્યો છે. આ એક એવો રોગ છે જે રોજેરોજ કામદારોને બીમાર બનાવે છે. વિડંબના એ છે કે આ રોગનો હજુ સુધી કોઈ ઈલાજ નથી. જ્યાં આરોગ્ય અને સુરક્ષાના ધોરણોનું યોગ્ય રીતે પાલન કરવામાં આવતું ન હોય ત્યાં સમસ્યા ગંભીર બની જાય છે.

ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ સાથે સંકળાયેલા સંશોધકોએ પણ તેના જાેખમો પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો અને તેમના અભ્યાસમાં જણાવ્યું હતું કે સિલિકોસિસના દર્દીઓમાં ક્ષય રોગ (ટીબી) થવાનું ખૂબ જ ઊંચું જાેખમ હોય છે. આ અભ્યાસ મુજબ, સિલિકોસિસના દર્દીઓમાં ટીબી થવાનું જાેખમ સિલિકોસિસ ન હોય તેવા દર્દીઓ કરતાં ત્રણથી ચાર ગણું વધારે છે.

સિલિકોસિસ ફેફસાના કેન્સર સહિત અન્ય ગંભીર રોગોનું કારણ બની શકે છે. જાે કે, વૈજ્ઞાનિકો હજુ પણ તેના કારણો વિશે સંપૂર્ણ રીતે વાકેફ નથી. તમને જણાવી દઈએ કે આવા જાેખમોને જાેતા ઓસ્ટ્રેલિયાએ એન્જિનીયર્ડ સ્ટોન પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો છે, જે આવું કરનાર વિશ્વનો પ્રથમ દેશ છે.

દેશમાં સિલિકોસિસ પીડિતોની ચોક્કસ સંખ્યા કેટલી છે તે બરાબર જાણી શકાયું નથી, પરંતુ એક અહેવાલમાં જણાવ્યું છે કે દેશમાં ૩૦ લાખ કામદારો સિલિકોસિસના ખૂબ જ ઊંચા જાેખમમાં છેભારતમાં, લગભગ ૭.૪ કરોડ કામદારો બાંધકામ ક્ષેત્ર સાથે સંકળાયેલા છે, જેમનામાં સિલિકોસિસનું જાેખમ ઘણું વધારે છે. એ જ રીતે, પથ્થરની કોતરણી, માર્બલ વર્ક અને ગ્રેનાઈટ પોલિશિંગ સાથે સંકળાયેલા કામદારો માટે જાેખમ ખૂબ ઊંચું છે.

આવી સ્થિતિમાં, ઇમ્પિરિયલ કોલેજ સાથે સંકળાયેલા સંશોધકોએ તેમના અભ્યાસમાં જણાવ્યું છે કે સિલિકા ધૂળના સંપર્કની દૈનિક મર્યાદા ૦.૧ મિલિગ્રામ પ્રતિ ક્યુબિક મીટરથી ઘટાડીને ૦.૦૫ મિલિગ્રામ પ્રતિ ક્યુબિક મીટર કરવી જાેઈએ. જાે આપણે અમેરિકા પર નજર કરીએ તો, ધૂળ ધરાવતી સિલિકાના સંપર્કમાં આવવાની મર્યાદા ૦.૦૫ મિલિગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર નક્કી કરવામાં આવી છે.

જ્યારે બ્રિટન, ફ્રાન્સ, ઑસ્ટ્રિયા અને સ્વિટ્‌ઝર્લેન્ડ સહિતના મોટાભાગના યુરોપિયન દેશોમાં તેની સ્વીકાર્ય મર્યાદા ૦.૧ મિલિગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર છે. જાે કે, વિકાસશીલ અને નબળા દેશોમાં સ્થિતિ વધુ ખરાબ છે. ચીન જેવા દેશોમાં તેની મર્યાદા ઘણી વધારે છે, જે લગભગ એક મિલિગ્રામ પ્રતિ ક્યુબિક મીટર છે. ૨૦૧૯માં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસ મુજબ, ભારતીય ખાણોમાંથી ઉત્સર્જિત સિલિકાવાળી ધૂળ માટે નિર્ધારિત જાેખમ સ્તર ૦.૧૫ મિલિગ્રામ પ્રતિ ઘન મીટર છે , જે યુરોપ અને અમેરિકા જેવા દેશો દ્વારા નિર્ધારિત ધોરણો કરતાં અનેક ગણું વધારે છે. આવી સ્થિતિમાં ભારતીય ઉદ્યોગો અને નીતિ નિર્માતાઓએ આ અંગે ગંભીરતાથી વિચાર કરવાની જરૂર છે.