૧૮મી લોકસભાનું પ્રથમ સત્ર અને રાજ્યસભાનું અનુરૂપ સત્ર યોજાયુ તેમાં સરકાર અને વિપક્ષ વચ્ચે અતિશય ઘર્ષણ હોવા છતાં સંસદીય ચર્ચાની નવી ભાવના વિકસતી હોય તેમ જણાયું હતું. રાહુલ ગાંધીએ વિરોધ પક્ષના નેતા તરીકે તેમની શરૂઆત કરી, એનડીએ સરકાર અને વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની આક્રમક ટીકા કરી. બદલામાં, વડાપ્રધાને કોંગ્રેસના ટ્રેક રેકોર્ડ અને ઇરાદા અને રાહુલ ગાંધીની યોગ્યતા વિશે પ્રશ્નો ઉઠાવ્યા. જ્યારે બંને પક્ષોએ સ્પષ્ટપણે ભારતના બંધારણ પ્રત્યે વફાદારી જાહેર કરી, તેઓએ એકબીજા પર તેને નબળા પાડવાનો પ્રયાસ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો. હિંદુ ધર્મ અને તેની રાજકીય ભૂમિકાને લઈને તેમની વચ્ચે તલવારો પણ ટકરાઈ. એક મજબૂત વિપક્ષનો ઉદભવ અને સૌથી મોટા પક્ષની પાસે સંપૂર્ણ બહુમતી ન હોય તેવા ગઠબંધન રાજકારણમાં પાછા ફરવાથી સંસદની ભૂમિકા પુનઃસ્થાપિત થઈ શકે છે. વિપક્ષની તાકાતમાં વધારો થવાથી સંસદીય સ્થાયી સમિતિઓ દ્વારા મોટી સંખ્યામાં બિલોની ચકાસણી જેવી તંદુરસ્ત પરંપરાઓને પુનઃસ્થાપિત કરવામાં મદદ મળી શકે છે. એક મજબૂત વિપક્ષ સરકાર પર અસરકારક તપાસ તરીકે પણ કામ કરી શકે છે, સરકારને તેના કાયદાકીય કાર્યસૂચિ સાથે વિપક્ષને કચડી નાખતી અટકાવે છે. સત્તરમી લોકસભામાં સૌથી વધુ સંખ્યામાં એટલે કે રાજ્યસભાના સાંસદો સહિત એક જ સત્રમાં ૧૪૬ વિપક્ષી સાંસદોને સસ્પેન્ડ કરવાનો બનાવ નોંધાયો હતો અને ડેપ્યુટી સ્પીકર વિના પણ કામ ચલાવાયુ હતું. આ પદ સામાન્ય રીતે વિપક્ષ માટે અનામત હોય છે. ઈન્ડિયા બ્લોકે ઓમ બિરલાને પ્રમુખ તરીકે ટેકો આપવા માટે શરત મુકી કે સરકાર તેમને ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદની ઓફર કરવા સંમત છે. તેનો અસ્વિકાર થતાં આ મડાગાંઠ આખરે બિરલા અને કોડીકુનીલ સુરેશ (કોંગ્રેસ) વચ્ચે ચૂંટણી તરફ દોરી ગઈ, જેમાં બિરલા અવાજ મતથી જીતી ગયા. વિપક્ષે વિભાજન માટે દબાણ કર્યું ન હતું અને સમૃદ્ધ સંસદીય પરંપરાને અનુસરીને, ગૃહના નેતા નરેન્દ્ર મોદી અને વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી ઓમ બિરલાને તેમની બેઠક પર લઈ ગયા.

લોકસભાનાલોકસભાના સ્પીકર અને રાજ્યસભાના અધ્યક્ષની ભૂમિકાઓને વધારાનું મહત્વ મળ્યું છે. વિપક્ષે તેમને નિષ્પક્ષ રહેવા વિનંતી કરી છે. વિપક્ષે લોકસભા અધ્યક્ષ દ્વારા રાહુલ ગાંધીના ભાષણના અમુક ભાગોને રેકોર્ડમાંથી કાઢી નાખવા પર પણ સવાલો ઉઠાવ્યા છે. અધિકૃત રેકોર્ડમાંથી ગૃહમાં જે કહેવામાં આવ્યું હતું તેના ભાગોને કાઢી નાખવા માટેના ધોરણો ઘણા ઊંચા હોવા જાેઈએ. કેટલાક સભ્યો દ્વારા પ્રમાણભૂત ફોર્મેટમાંથી વિચલન બાદ, સ્પીકરે શપથવિધિ માટે નિયમો ઘડવા માટે એક સમિતિની રચના કરી છે. સંસદીય ભાષણોમાં રમૂજ વધુ અને કટાક્ષ ઓછો હશે, પરંતુ ગૃહમાં ચર્ચા વિસ્તરી તે હકિકત પ્રોત્સાહક છે. શાસક પક્ષ અને વિપક્ષે સમજવું જાેઈએ કે લોકશાહીના સર્વોચ્ચ મંદિરમાં તેમનું સ્થાન એ લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરવાનું છે જેમણે તેમને ત્યાં ચૂંટ્યા છે. તેઓએ હેતુની સહિયારી ભાવના વિકસાવવી પડશે અને સંવાદની ભાવનામાં કામ કરવું પડશે.

સંસદમાં શાસક પક્ષ હોય કે વિરોધ પક્ષ પરંતુ તે સમગ્ર ભારત દેશની પ્રજાના પ્રતિનિધિ તરીકે સ્થાન ધરાવે છે અને પ્રજાના તથા દેશના હિત વિશે તેમણે વિચાર કરવાનો છે, માત્ર પક્ષના હિતનો નહીં. વિરોધ પક્ષે એટલી સભાનતા રાખવાની છે કે તેનું કાર્ય સરકારના કોઈ પણ નિર્ણયનો આંધળો વિરોધ કરવાનું નથી. પણ તેના સારાનરસા પાસાઓનો અભ્યાસ કરીને સરકારને તેની ભુલ હોય તો તે દેખાડવાનું છે. તો સામી બાજુએ શાસક પક્ષે પણ એ સમજવાનું છે કે તેમને મળેલી સત્તા એ પ્રજાહિત માટે છે, અને વિરોધ પક્ષની વાજબી ટીકાને પણ દબાવી દેવા માટે નથી. સંસદમાં સ્પર્ધાના સ્થાને સંવાદનું વાતાવરણ વિકસે એ જાેવાની જવાબદારી શાસક અને વિપક્ષ બંનેની છે.