તંત્રીલેખ | 

લોકશાહીના કેન્દ્રમાં જનતા છે અને એવું હોવું જાેઈએ. તાજેતરની ૧૮મી સામાન્ય ચૂંટણીના પરિણામોમાં જનતાએ આ સિદ્ધાંતને સ્પષ્ટપણે પુનરાવર્તિત કર્યો છે. ૪ જૂને જનાદેશ બહાર આવ્યો તેમ, ભારતીય જનતા પાર્ટી લોકસભામાં સંપૂર્ણ બહુમતીથી દુર રહી, જે ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાન તેણે કરેલા દાવાઓથી વિપરીત છે. જાેકે, ભાજપના નેતૃત્વમાં નેશનલ ડેમોક્રેટિક એલાયન્સએ ૨૯૦થી વધુ સીટો મેળવીને બહુમતી હાંસલ કરી છે. ભાજપની પોતાની બેઠકો ૨૪૦ છે, જે ૨૦૧૯ની ૩૦૩ બેઠકોની સંખ્યા કરતા ૬૩ ઓછી છે. એનડીએના બે સાથી પક્ષો, બિહારમાં જેડી(યુ) અને આંધ્રપ્રદેશમાં ટીડીપી, જેમણે અનુક્રમે ૧૨ અને ૧૬ લોકસભા બેઠકો જીતી છે, સામાન્ય રીતે અન્ય પ્રાદેશિક પક્ષોની જેમ લોકસભામાં નોંધપાત્ર પ્રભાવ ધરાવે છે. જનતાનો ચુકાદો આનાથી વધુ સ્પષ્ટ ન હોઈ શકે - તે ઇચ્છે છે કે ભાજપ દેશના વિવિધ સમુદાયો અને પ્રદેશોની રાજકીય આકાંક્ષાઓ પ્રત્યે વધુ સૌહાર્દપૂર્ણ અને ઓછી સંઘર્ષાત્મક બને. આ આદેશ સાંપ્રદાયિક ધ્રુવીકરણની મર્યાદાઓને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે, જે એકત્રીકરણની વ્યૂહરચના તરીકે ભાજપના ચૂંટણી પ્રચારનો મુખ્ય આધાર બની ગયો હતો. આ ચૂંટણી પરિણામ ભાજપને જવાબદાર બનાવે છે અને તેને વધુ સર્જનાત્મક બનવાની માંગ કરે છે. ભાજપે લોકતાંત્રિક ભાવનાથી આ સંદેશ પર ધ્યાન આપવું જાેઈએ અને ૧૦ વર્ષ પછી ગઠબંધનની રાજનીતિના પુનઃ ઉદભવની વાસ્તવિકતા સાથે અનુકૂલન કરવું જાેઈએ.

કોંગ્રેસ, જેણે ૨૦૧૯માં તેની સંખ્યા લગભગ બમણી કરીને ૯૯ બેઠકો કરી હતી, તેણે ભારતીય રાજકારણના અન્ય ધ્રુવ તરીકે તેની સ્થિતિ પુનઃસ્થાપિત કરી છે. જાેકે, તે નોંધપાત્ર માર્જિનથી બીજા ક્રમે રહી હતી. તેણે આ આદેશનો પણ આદર કરવો જાેઈએ અને હાલ માટે કોઈપણ પોસ્ટ-પોલ ગઠબંધન બનાવવાનો પ્રયાસ કરવાની લાલચ ટાળવી જાેઈએ. કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળનું પ્રિ-પોલ ગઠબંધન અને ભારતીય જનતા પાર્ટી બંને બહુમતીનો આંકડો પાર કરી શક્યા નથી, ત્યારે તમામ પક્ષો માટે તેમના ચૂંટણી પૂર્વ જાેડાણ અને સિધ્ધાંતને વળગી રહેવું મહત્વપૂર્ણ છે. કોંગ્રેસ ઘણા આંતરિક વિરોધાભાસો છતાં ગઠબંધન રચવામાં અને તેનું નેતૃત્વ કરવામાં સફળ રહી છે અને તેના નેતા રાહુલ ગાંધીએ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના પડકાર તરીકે લોકોની નજરમાં પોતાને ઉભા કર્યા છે. કોંગ્રેસનું સંગઠન, તેની વ્યૂહરચના અને તેની વાતચીતની પદ્ધતિએ આ વખતે તેના માટે કામ કર્યું, જ્યારે ભાજપ તેના દાવાઓ છતાં આ ત્રણ પાસાઓ પર પાછળ રહી ગયું. પાર્ટી ગંભીર જાેખમનો સામનો કરી રહી છે અને તેનું પ્રચાર, વ્યૂહરચના અને વિચાર બધું એક વ્યક્તિ પર ર્નિભર છે, નરેન્દ્ર મોદી. મોદીના પ્રચંડ કરિશ્મા અને શૈલીએ ૨૦૧૪ અને ૨૦૧૯માં પાર્ટીના ફાયદા માટે કામ કર્યું, પરંતુ તે જ પરિબળો પાર્ટીની સંગઠનાત્મક શક્તિને નબળી બનાવી રહ્યા છે અને તેના પ્રાદેશિક અને સ્થાનિક નેતૃત્વને બિનઅસરકારક બનાવી રહ્યા છે. આ પરિબળો અને સત્તા વિરોધી લહેર જે બે ટર્મ દરમિયાન એકત્ર થઈ હતી તેણે ભાજપને નકશાન કર્યુ છે. તેમ છતાં, મહાગઠબંધનમાં હોવા છતાં ત્રીજી વખત તેનો વિજય નોંધનીય છે. તેનો વૈચારિક એજન્ડા તેના ગઢમાં ઊંડા મૂળિયા ધરાવે છે, જે તેને મોંઘવારી, બેરોજગારી અને અન્ય આજીવિકાના મુદ્દાઓના ઘોંઘાટ વચ્ચે જીતવાની શક્તિ આપે છે. કેરળમાં એક બેઠક જીતીને, ભાજપે એક કિલ્લો કબજે કર્યો છે અને ઓડિશામાં બીજેડીને હરાવીને, પાર્ટીએ એક નવો પ્રદેશ જીતવાનું સ્વપ્ન સાકાર કર્યું છે. આ બધું હોવા છતાં, લોકોએ તેમની સત્તા પર પાછા ફરવાને ભારતીય લોકશાહીના અનિવાર્ય ભાગ્ય તરીકે દર્શાવવાની તેમની વ્યૂહરચના સ્વીકારી નહીં તે વાસ્તવિકતા છે.