ન્યુયોર્ક-

ઇન્ટરનેશનલ સ્પેશ સ્ટેશન માટે નાસાના કેન્દ્રથી Northrop Grumman Antares રોકેટ લોંચ કરવામાં આવ્યુ છે. ભારતની પ્રથમ મહિલા અવકાશયાત્રી કલ્પના ચાવલા નામના આ સિગ્નસ કાર્ગો અવકાશયાન સાથે ઘણી વસ્તુઓ જઇ રહી છે તેમાંથી એક વસ્તુ,જે અવકાશી શૌચાલય છે જેને અગાઉ યુનિવર્સલ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

23 મિલિયન ડોલર એટલે 174 કરોડ રૂપિયાથી વધુના બજેટ સાથે, આ શૌચાલય ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે જેથી મહિલાઓને સ્પેશમાં આરામ મળે. જો આ સિસ્ટમ સફળ થશે , તો તે સ્પેશમાં મહિલાઓને વધુ આરામદાયક બનાવવા તરફ ઐતિહાસિક પગલું હશે. શૌચાલયોના અભાવને લીધે મહિલાઓને લાંબા સમય સુધી અવકાશમાં રહેવુ મુશ્કેલ બન્યું હતું.

આ વિશેષ શૌચાલય બનાવવામાં 6 વર્ષ થયા. અત્યાર સુધી મહિલાઓ માટે અવકાશમાં જવું એ એક મોટો પડકાર હતો કે તેમના કહેવા મુજબ કોઈ શૌચાલય નથી પરંતુ મહિલા અવકાશયાત્રીઓની સંખ્યામાં વધારો થવાની સાથે આ આવશ્યકતા આખરે પૂરી થવાની છે. અવકાશમાં હજી પણ ઉપયોગમાં લેવામાં આવતા માઇક્રોગ્રાવીટી શૌચાલયો  પુરુષ અવકાશયાત્રીઓને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ સ્ત્રી અવકાશયાત્રીઓની સંખ્યામાં વધારો થતાં, ચોક્કસ શૌચાલયની જરૂરિયાત અનુભવાઈ.

ખાસ કરીને જ્યારે એક મહિલા અને એક પુરુષ આર્ટીમિસ મિશન હેઠળ 2024 સુધીમાં ચંદ્ર પર મોકલવા માટે તૈયાર છે. આઈએસએસ પર તેની પરીક્ષણ આર્ટેમિસ માટે મહત્વપૂર્ણ રહેશે. શૌચાલયમાં મહિલાઓ માટે ફનલ-સક્શન સિસ્ટમ હશે અને અંતરિક્ષ યાત્રીઓને વધુ સારી રીતે પોતાને ફીટ કરવા દેવા માટે એક ખાસ ડિઝાઇન બનાવવામાં આવી છે. આ સિસ્ટમમાં પહેલાની સિસ્ટમ્સ કરતા ઓછી સમૂહ અને વોલ્યુમ હશે અને તેનો ઉપયોગ કરવો સરળ હશે. એટલું જ નહીં, તેમાં યુરિન ટ્રીટમેન્ટની સુવિધા પણ હશે જેથી તે સ્પેસક્રાફ્ટની રિસાયક્લિંગ પ્રણાલીમાં પ્રક્રિયા કરી શકાય. સીટ પર બેસતી વખતે અવકાશયાત્રીઓના પગ ફસાવવા માટે ખાસ હૂક પણ આવશે.

ગુરુત્વાકર્ષણને કારણે અવકાશયાનમાં કચરો સંગ્રહ કરવાની સિસ્ટમ વિકસિત કરવી એ એક મોટો પડકાર છે. ખાસ કરીને પેશાબ અને મળને અલગ પાડવાનું મુશ્કેલ છે. જ્યારે પેશાબનો ઉપયોગ રિસાયક્લિંગ પછી પીવાના પાણી તરીકે થાય છે, ત્યારે ગટરને કન્ટેનરમાં રાખવામાં આવે છે. અગાઉ પુરુષ મુસાફરોને ધ્યાનમાં રાખીને ડિઝાઇન બનાવવામાં આવી હતી, પરંતુ શરીરરચનાના તફાવતોને લીધે, યુનિસેક્સ ટોઇલેટ બનાવવું (સ્ત્રીઓ અને પુરુષો બંને માટે) એક મોટો પડકાર હતો.